Huizen die anders zijn dan de gewone geven een fijn gevoel van avontuur. Een grote loft met een zee van ruimte, een knus houten vakantiehuis met rood geblokte gordijntjes en een entresol om op te slapen, of een hoge woning met overal trappen van vier treden die leiden naar onbestemde tussenruimtes, bedoeld als eetkamer of studeervertrek. Het zoeken naar zo’n bestemming op Airbnb is een reis op zich. Vol verwachting en een beetje ongerust – als het nou maar niet tegenvalt – op weg naar het onbekende.

In zo’n fase zit het RES-proces. Lang was het een inhoudelijke exercitie met ambities, zoekgebieden en techniek, in een soms klein gezelschap. Gelijkwaardig samenwerken aan de ambitie om 35 TWh aan hernieuwbare energie op te wekken. Niemand is er de baas. Alsof het Huis van Thorbecke een oud Pippi-Langkoushuis is, met tussenverdiepingen en kamers verscholen achter een luik in het trappenhuis. In de tussenruimte bloeit de verbeelding. De saamhorigheid ook.

Maar, op 1 oktober ligt de concept-RES op de mat. Een nieuwe fase is aanstaande. Wie heeft welke rol? Hoe kunnen leden van gemeenteraden, Provinciale Staten en waterschapsbesturen hun volksvertegenwoordigende rol vervullen? Wanneer in het proces krijgen inwoners en betrokkenen de kans hun verhaal te doen en volksvertegenwoordigers te beïnvloeden? Hoe kan het rijk haar rol goed spelen? En de netbeheerders? Samen zoeken we naar antwoorden die passen bij de RES-aanpak. Dat veroorzaakt ongemak. De opgave wordt bovendien concreter, hij komt dichterbij de achtertuin.  

Geregeld hoor je morren dat de democratische legitimatie van het RES-proces te wensen overlaat omdat de spelregels nog niet geheel uitgedokterd zijn. Moeten we de operatie weer onderbrengen in een degelijk doorzon-Huis van Thorbecke, gewoon met drie verdiepingen? Dan kan het Rijk bepalen of  de provincie aanwijzingen doen. Maar het idee van het RES-proces – een bestuurlijke vernieuwing – was om van onderop gezamenlijk plannen te maken met zoveel mogelijk draagvlak. Juist omdat het Klimaatakkoord zo breed is onderschreven. Door alle overheden en stakeholders.

We weten zeker dat het de komende fase zal schuren tussen perspectieven en belangen. Hoe kom je tot optimale plannen die uitvoerbaar zijn? Die ruimtelijk goed zijn in te passen? Hoe doe je dit kostenefficiënt en haalbaar vanuit de netcapaciteit? En wat doe je met een optimale keuze, als er weerstand is? Eén ding speelt altijd: de trekkracht tussen het individuele en lokale belang – van burgers, bestuurders, raadsleden et cetera – en het nationale en regionale belang. Regionale ambities hebben invloed op de portemonnee van burgers, op het (nationale) landschap en de woonomgeving van burgers. Houdt de concept-RES stand nu de kring groter wordt en de belangen scherper op tafel komen te liggen? Hoe verdeel je de lusten en de lasten over het land? Het lijkt uit de verte alsof we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, maar dat is schijn. De omstandigheden zijn overal anders. De geografische, economische en sociale kenmerken van de regio’s, en ook het politieke klimaat. We hebben gezamenlijk een deal, maar wat er onderweg gebeurt weet niemand.  Hoe sterk is onze ketting als de spanning oploopt?

De vloeren van het oude Pippi-Langkoushuis kraken, geregeld waait een pan van het dak. Maar het huis heeft veel plekjes waar je elkaar kan ontmoeten. Het heeft ruimte voor nieuwe manieren en stimuleert het onverwachte. Het is een huis waar ook de jeugd op ontdekkingstocht wil gaan. Met eigen, nieuwe ideeën en met dromen voor de toekomst. Laten we daar goed naar luisteren.