Blog Kristel Lammers: Bloembollen en een oude wilg

06-11-2020 1300 keer bekeken

Hoe kun je als initiatiefnemer of gemeente daadwerkelijk energieprojecten realiseren als je dit nooit eerder hebt gedaan? Hoe betrek je de omgeving? Kennis en praktijkvoorbeelden zijn belangrijk. Een nieuw blog van Kristel Lammers, directeur NP RES.

Op een herfstdag met veranderlijk weer kan het schitterend opklaren. De felle lage zon verandert je tuin in een spektakel van lichtgevende gele en oranje bladeren. In de keuken zacht en weldadig gepruttel van een stoofpotje en buiten – tussen de buien door – een klein uurtje tijd om bollen te planten in de borders. Het geeft een gevoel van welbehagen, de belofte van frisse groene steeltjes en bloemen. Een nieuwe lente, een nieuw geluid.

Sinds jaren is er onbehagen over het functioneren van de democratie. Groepen geïnteresseerde burgers willen meer dan enkel hun stem uitbrengen. Anderen voelen zich helemaal niet vertegenwoordigd door ‘de’ politiek en keren de samenleving wrokkig de rug toe. De Commissie Toekomstgericht lokaal bestuur onder voorzitterschap van Wim van der Donk, pleitte in 2016 voor het versterken van de (lokale) democratie door burgers ook op andere manieren te betrekken. De representatieve democratie moet een meervoudige democratie worden. Waarin ook overleg met inwoners (de ‘participatieve democratie’) en zelf doen (de ‘doe democratie’) een plek krijgen.

Het is maar één van de vele rapporten over de staat van de democratie, een fijn studeerkameronderwerp.  Maar het wordt tijd om – in het echt – de grond om te woelen.

In de regionale energiestrategieën beproeven de RES-regio’s verschillende vormen van participatie. Kennis over wie in welke fase de omgeving kan betrekken is te vinden op het leerplatform Energieparticipatie.nl. Hoe kun je als initiatiefnemer of gemeente daadwerkelijk energieprojecten realiseren als je dit nooit eerder hebt gedaan? Hoe betrek je de omgeving? Kennis en praktijkvoorbeelden zijn belangrijk. In de RES-regio’s ligt de lat hoog de komende jaren: hier worden nieuwe omgangsvormen en het overleg met inwoners concreet.

Zo maakt Zeeland een kinder-RES: gastlessen op de basisschool en een prijsvraag dagen kinderen uit om mee te denken over de Zeeuwse energietransitie. RES Fryslân en Noord-Veluwe vroegen inwoners in een online enquête hoe zij betrokken willen worden bij de energietransitie. De gemeente Súdwest-Fryslân werkte met een onderzoek waarin 100 punten verdeeld kunnen worden over zes keuzeopties. Met de uitkomsten stelde een burgerforum een advies op aan de gemeenteraad. Regio Foodvalley volgt dit voorbeeld met een brede raadpleging en een burgerforum.

Voorbeelden te over. Maar de samenwerking met inwoners gaat niet zonder vallen en opstaan. De energietransitie komt met lusten en lasten die je zo eerlijk mogelijk wilt verdelen met elkaar. Dat kan pittige gesprekken opleveren. In het Klimaatakkoord is het belang van participatie voor de Energietransitie opgenomen. Niet alleen de erkende noodzaak voor overleg met vele partijen over de juiste plekken en voorwaarden voor het opwekken van duurzame energie. Ook het streven naar 50% lokaal eigenaarschap is een pijler onder de regionale energiestrategie. Vele buurtplatforms van betrokken burgers zijn al aan de slag met bijvoorbeeld zonnepanelen. Dat is de ‘doe-democratie’ die we in de RES’en omarmen.

Gekozen volksvertegenwoordigers – de representatieve democratie – zijn en blijven de ruggengraat van de meervoudige democratie, ook van de besluitvorming over de regionale energiestrategieën. Die vindt plaats in alle gemeenteraden, Provinciale Staten en in de Algemeen Besturen van de waterschappen. Een belangrijk moment daarvoor is volgend jaar. Rond 1 juli 2021, wanneer de RES 1.0 wordt vastgesteld. Maar óók daarna: wanneer gemeenten en provincies de plannen uit de RES  verankeren in hun omgevingsvisie- en plannen en/of verordeningen, ook in overleg met inwoners.

Volksvertegenwoordigers staan daarbij voor de vraag hoe zij willen sturen. Inhoudelijk, procedureel of meer gedreven vanuit waarden? Hoe zien zij hun rol in relatie tot inwoners en medeoverheden in de regio? Ook op de schouders van volksvertegenwoordigers rust een belangrijke en zware taak.

De bollen zijn geplant, misschien gaat de vrieskou er nog overheen, en het is afwachten wat eruit komt. Maar het idee is dat straks de oude wilg wordt geflankeerd door de frisse kleuren van blauwe druifjes, hyacinten, narcissen en tulpen. Allicht moet de boom nog een beetje worden gekandelaberd, maar het algehele aanzicht van de tuin gaat erop vooruit. Zo kan het RES-proces een impuls zijn voor de meervoudige democratie. Daar is ieders inspanning bij nodig. Het vraagt om voorbij het eigen belang te kijken met de schonere wereld voor ogen. Het samenwerken tussen overheden, inwoners, bedrijven en maatschappelijke partners krijgt nieuwe wendingen. Dat past in deze tijd én is de basis van de RES-manier van werken.

Kristel Lammers is directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën.

Bekijk ook

Cookie-instellingen