Het merendeel van de gemeenten pakt inwonerparticipatie integraal aan. Ze combineren participatie rondom wind en zon met de warmtetransitie en soms ook met veiligheid en leefbaarheid. Ook streven steeds meer gemeenten naar (tenminste) 50% lokaal eigendom en verkennen zij andere vormen van financiële participatie. Dat blijkt uit de update 2024 van het Periodiek Overzicht Inwonerparticipatie Energietransitie in de Fysieke Leefomgeving van TNO.

Voor het derde jaar op rij deed TNO dit onderzoek, in samenwerking met NP RES, VNG en KGG.

Een korte samenvatting van de bevindingen:

• Het merendeel van de gemeenten pakt inwonerparticipatie integraal aan, door participatie rondom wind en zon te combineren met de warmtetransitie, en soms ook met andere beleidsdomeinen zoals veiligheid en leefbaarheid.
• De meeste gemeenten (87%) werken samen met lokale energiecoöperaties, of verkennen een samenwerking.
• Net als vorig jaar heeft 77% van de steekproef dit jaar procesparticipatie verankerd in beleid.
• Ten opzichte van vorig jaar streven steeds meer gemeenten (ruim de helft) naar (tenminste) 50% lokaal eigendom, en verkennen andere vormen van financiële participatie.
•  Dit jaar geven de bevraagde gemeenten aan ongeveer evenveel menskracht te hebben om de participatie te organiseren als in de steekproef van vorig jaar. Hierbij gaat het om zowel intern als extern ingehuurde menskracht.
   Volgens gemeenten is meer personeel nodig om het beleid uit te voeren dan dat er beschikbaar is.
• Gemeenten hebben naast menskracht het meest behoefte aan kennis over het betrekken van het stille midden (zie figuur hier onder).
  
• 58% van de gemeenten heeft de ervaring dat inwonerparticipatie de kwaliteit van plannen verbetert en 50% ziet inwonerparticipatie als iets wat bijdraagt aan het draagvlak voor wind- en zonneparken. 61% van de gemeenten heeft ervaren dat de participatie niet altijd de weerstand wegneemt.
• Uit toelichtingen van de gemeenten blijkt dat, ondanks die mate van weerstand, inwonerparticipatie bijdraagt aan meer begrip voor keuzes. Verder geven ze aan dat inwonerparticipatie veel tijd kost, maar dat het een belangrijk onderdeel van het gehele proces is en dat de mate waarin inwonerparticipatie het proces vertraagt of versnelt erg wisselend is.
• Daarnaast lichten gemeenten toe dat ze worstelen met de afweging van participatie-uitkomsten en publieke belangen, ondanks de verbeterde kwaliteit van plannen door inbreng van inwoners. Ook ervaren zij dat de persoonlijke relatie tussen ambtenaren en inwoners door participatie kan verbeteren mits de kwaliteit van het participatietraject goed is.

Lees het onderzoek op de website van TNO