Het Hembrugterrein in Zaandam ademt transitie. Lange tijd was het braakliggend gebied, na het verdwijnen van de defensie-industrie. Maar nu gonst het; hippe horeca, cultuur, bedrijven, en woonwijken in de maak. Jaren geleden sloegen de gemeente en de provincie de handen ineen om er iets van te maken. Je ziet dat het lukt. Samen met Guido Rijnja ben ik bij evenementenlocatie Taets op het congres Opgewekt naar de Toekomst van de energieregio Noord-Holland. We doen een workshop over ‘de kracht van het goede bestuurlijk gesprek’ - een goed gesprek over het goede gesprek - een beetje meta is het wel.  

Wat zijn de elementen voor een goed gesprek? Onze deelnemers weten het feilloos: actief luisteren, open vragen stellen, empathie tonen, gelijkwaardigheid en niet oordelen, tenminste niet meteen. En een goede voorbereiding en afhechting van het gesprek. Wat is dat toch dat we allemaal weten wat een goed gesprek is, maar dat het soms toch zo moeizaam gaat? In ons zaaltje zijn er bestuurders, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, netbeheerders, ambtenaren en raadsleden. Allen nieuwsgierig en leergierig. Al pratende ontdekken we dat iedereen vat wil krijgen op wat er op hem/haar afkomt. Zo goed mogelijk wil zeggen wat de plannen en acties van de andere partijen doen met de eigen organisatie. Woorden maken daarbij veel verschil. Niet zelden is taal onhandig, dan heeft een woord een hele andere uitwerking dan was bedoeld. Is het al hartstikke moeilijk de dingen goed te zeggen, de boodschap goed hóren nog lastiger. In ons zaaltje delen we de ervaring dat ook in een goed gesprek het geregeld schuurt of stokt omdat we uit passie of onhandigheid een element over het hoofd zien.

Later op de dag doe ik mee aan een workshop improvisatietoneel. Woordloos beelden we beroepen uit, en raden we wat de anderen doen. Ook verbeelden we dat we met z’n allen in de bus stappen en een zitplaats zoeken. Geen taal en toch sluiten allen helemaal aan op de anderen in het spel, iedereen is in het hier en nu. Dit geeft een intens gevoel van verbinding.

Dit neemt niet weg dat ik ook weer mooie reflecties meeneem uit onze ‘goed gesprek’- sessie, bijvoorbeeld het checken of wat je hoort wel echt is wat de ander heeft gezegd (om tegenstellingen te voorkomen).  Iemand zegt dat agree to disagree een vruchtbare tussenstap kan zijn, helemaal als er wederzijds bereidheid is elkaars belangen te begrijpen. De oriëntatie op rol en bevoegdheden, en hoe die veranderen, is ook van belang. Alle overheden, netwerkpartners en (markt)partijen zitten in de energietransitie met een eigenstandige taak, rol en verantwoordelijkheid. Ze hebben elkaar daarbij nodig om succesvol te zijn. Maar in de samenwerking voelen mensen geregeld spanning tussen de eigen organisatie en het gezamenlijk transitiebelang.  Doe ik iets fout voor m’n eigen organisatie als ik meega in een andere denkwijze of aanpak?

Het Hembrugterrein was één van de experimenteergebieden in aanloop naar de Omgevingswet. Ik was bij de implementatie van die wet betrokken vanuit de VNG. Van alle veranderopgaven was ‘anders werken’ de taaiste. Hoe kreeg je de beroepsopvattingen van alle sectoren in de fysieke leefomgeving bij elkaar? Vaak leek het onbegonnen werk. Maar met een keur aan functies en bestemmingen toont het Hembrugterrein vandaag dat het werken aan een gezamenlijk doel loont. Dát is nou de kracht van een voortdurend goed bestuurlijk gesprek.

In het water van het Noordzeekanaal flonkert uitbundig de voorjaarszon. Een helder licht in het water; ik zie het als een baken voor de energietransitie.