In het Overijsselse Olst ligt sinds zo’n twaalf jaar de Aardehuiswijk. Gebouwd door mensen die klimaat- en natuurbewust willen leven. Er staan 23 Aardehuizen: zo duurzaam mogelijk gebouwde woningen. Met gebruik van gerecyclede materialen en maximale lichtinval. Met optimale isolatie en warmtepompen. En zónder gasaansluiting. ‘Wij zijn een energiegemeenschap avant la lettre’, lacht bewoner en energiecoördinator Ferdi Hummelink. ‘We wekken zelf energie op met zonnepanelen. Dat levert jaarlijks zo’n 150.000 kWh op, terwijl we ongeveer 115.000 kWh verbruiken. We hebben op jaarbasis dus een overschot van 35.000 kWh. Het liefst zouden we dat door slim gebruik in onze wijk met elkaar delen, maar dat is in de praktijk vooralsnog lastig te realiseren. We zijn dus ook aangesloten op het openbare elektriciteitsnet. Op momenten dat we een teveel aan stroom hebben, leveren we terug. ’s Avonds en ’s nachts nemen we stroom van het net af.’
Europese subsidie maakt project mogelijk
Een buurtbatterij leek Ferdi een goede oplossing om zoveel mogelijk van de zelf opgewekte zonne-energie in de wijk te kunnen gebruiken. Zo kwam hij in contact met Bart Homan, onderzoeker bij Hogeschool Saxion. ‘Ik was een jaar of tien geleden voor het eerst te gast bij de Aardehuizen’, zegt Bart. ‘Toen vertelde Ferdi mij al van zijn plannen voor een buurtbatterij.’ Met zijn technische achtergrond en eerdere ervaring bij het ontwikkelen van een duurzame zeezoutbatterij, was Bart direct geïnteresseerd. Maar een buurtbatterij krijg je niet zomaar van de grond: dat kost veel denkkracht en ook geld. Na een aanloop van een aantal jaren vroeg Hogeschool Saxion, samen met partners, een Europese Horizon2020-subsidie aan voor het SERENE-project, gericht op energietransitie in energiegemeenschappen in Nederland, Polen en Denemarken. De Aardehuiswijk is een demonstratieproject in dit onderzoek.
Nadat de subsidie rond was, startte, in goed overleg met de bewoners van de Aardehuizen, de ontwikkeling van de buurtbatterij. Met behulp van gespecialiseerde bedrijven staat inmiddels een batterijsysteem opgesteld met 26 modules, omvormers en een energiemanagementsysteem. ‘Het systeem staat in een schuur bij de zonnecarport in de wijk’, laat Bart zien. ‘Dat is een handige plek’, voegt hij toe, ‘omdat de panelen op de carport de batterij kunnen vullen, terwijl je ‘m kunt ontladen bij de laadpalen onder de carport. Dat gebeurt via een slimme app, die regelt dat auto’s geladen worden op het meest geschikte moment. Zo dragen we niet bij aan netcongestie.’
Batterij slim afgesteld op het weer en verbruik in de wijk
Fotograaf: Florijn de Graaf
Intussen is de buurtbatterij ongeveer een half jaar in gebruik. Hoe werkt het? ‘Het systeem is nog in ontwikkeling’, zegt Bart. ‘Om optimaal gebruik te kunnen maken van de batterij, heb je een slimme aansturing nodig. De afgelopen periode zijn we daarmee bezig geweest. Sinds kort kunnen we het systeem handmatig aansturen. Een medewerker van het bij ons project aangesloten bedrijf Loqio stemt de inzet van de batterij af op de weersvoorspelling (veel of weinig zon) en het verbruik in de wijk.’ De eerste resultaten daarvan zijn positief, aldus Ferdi. ‘In de maand maart was er veel zon. Daardoor was de batterij zo goed gevuld dat we ’s avonds en ’s nachts geen stroom van het net nodig hadden.’ Intussen is ook een algoritme beschikbaar om het systeem automatisch mee aan te sturen. ‘Daar willen we snel mee aan de slag’, zegt Ferdi. ‘Dan kunnen we een heel jaar gaan testen, en onderzoeken hoe het bijvoorbeeld in de winter werkt, als er minder zon is. Zo kunnen we een goede inschatting maken van wat de batterij ons kan opleveren.’
Door slimme sturing van de buurtbatterij wil de Aardehuiswijk zoveel mogelijk van de zelf opgewekte energie in de wijk houden. De energie die dan nog overblijft, zouden de bewoners het liefst tegen kostprijs delen met de inwoners van de naastliggende wijk, zegt Ferdi. ‘We onderzoeken met Energie Samen, de koepel van energiecoöperaties, hoe we dat het best kunnen aanpakken. We doen, samen met een aantal andere coöperaties, mee in een local4local-pilot onder de hoede van de energiecoöperatie in Olst-Wijhe, Goed Veur Mekare.’
Alleen slim ingezette batterij helpt tegen netcongestie
Doel van de buurtbatterij in de Aardehuiswijk is vooral de duurzaam opgewekte energie lokaal te gebruiken en CO2-uitstoot te verminderen. Door netcongestie, de komst van de nieuwe Energiewet en hoge energieprijzen, stijgt de belangstelling in het algemeen voor opslag van energie en het vormen van lokale energiesystemen. Hoe kijken Ferdi en Bart daar tegenaan? ‘Ik ben er enthousiast over’, zegt Ferdi. ‘Je hoort ook wel eens dat een buurtbatterij te duur en ingewikkeld zou zijn, en bovendien niet helpt tegen netcongestie. Maar ik vind dat denken in beperkingen. Wij hadden inderdaad subsidie nodig om de buurtbatterij te ontwikkelen, maar nu we ‘m eenmaal hebben is het een stuk goedkoper en efficiënter dan dat iedereen bijvoorbeeld een thuisbatterij zou hebben. Met handmatige aansturing levert onze buurtbatterij al een halvering op van de pieken op het stroomnet. Als je ‘m goed aanstuurt, is het goedkoop en helpt het echt tegen netcongestie. Bovendien maakt een buurtbatterij je als wijk voor je energie onafhankelijk. En een gezamenlijke batterij draagt bij aan een gemeenschapsgevoel.’
Bart beaamt dat. Maar, waarschuwt hij, als je het slechts doet om er financieel beter van te worden, kan het ook averechts werken. ‘Als je je batterij puur op financiële incentives aanstuurt, zónder acht te slaan op wat er actueel of het net gebeurt, kun je juist bijdragen aan beschadigingen aan het net’, zegt hij. ‘Voor het behoud van de infrastructuur kan ik me voorstellen dat er op langere termijn een vorm van centrale aansturing door de netbeheerder mogelijk moet zijn. Als we het fout doen, maken we de problemen op het net alleen maar groter. Kijk dus niet alleen naar de financiën, maar vooral ook naar voordelen als CO2-reductie en – mits slim ingezet - vermindering van netcongestie.’
‘Ik denk echt dat dit de toekomst is’
Dit jaar loopt het SERENE-project af, maar de deelnemers zetten in op een vervolg. Bart: ‘We gaan de aansturing van het systeem optimaliseren en bijvoorbeeld ook de e-boilers daarin meenemen. Bovendien willen we voor de bewoners hun energieverbruik inzichtelijker maken, zodat zij hun gedrag nog beter kunnen afstemmen op het lokale energiesysteem.’ ‘Wij zouden ook in andere woonwijken graag voortbouwen op het Aardehuis-model’, zegt Ferdi. ‘Ik denk echt dat dit de toekomst is.’ Geïnteresseerden zijn welkom om een kijkje te komen nemen in Olst, voegt hij toe. ‘Op 28 juni hebben we een open dag, waarbij we de buurtbatterij officieel openen. Kom gerust langs, we laten graag zien hoe het in de praktijk werkt!’
Meer informatie
Contactpersonen