In het bos in de Achterhoek heb je doorkijkjes naar malse weilanden, zachtjes stromen er beekjes met helder water. Niet dat ik er pas ben geweest, maar m’n collega beschreef het me. Op de achtergrond hoorde ik een luid merelconcert. Zelf liep ik op dat moment door het Scheveningse Bos. Wandelend belden we elkaar twee keer drie kwartier. Ik luisterde naar een worsteling die hij doormaakte en probeerde al vragend tot de kern te komen. Omgekeerd legde ik later m’n ziel bloot op indringende vragen van hem. Het was een goed gesprek, ook al was het ‘een oefening’ in het kader van een training gespreksvaardigheden. Met het hele team van het Nationaal Programma RES fristen we op wat we meestal al wisten: een goed gesprek vraagt om een eerlijke, open en nieuwsgierige houding. Je moet vragen stellen, niet oordelen en je al helemaal niet bezondigen aan – ik las dat woord onlangs in de Volkskrant – gespreksnarcisme. Dat is als je meteen gaat zeggen dat jij het ook hebt meegemaakt als iemand iets vertelt. Een goed gesprek vraagt ook dat je iets persoonlijks van jezelf durft prijs te geven. Maar het allerbelangrijkste is luisteren en echt geïnteresseerd zijn in wat de ander beweegt. Het lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Daarom waren we op training.
Want in het proces op weg naar de Regionale Energiestrategieën (RES) 1.0 staat het goede gesprek deze zomer bovenaan onze agenda. Binnen de RES-regio’s en tussen de RES-regio’s. Maar ook landelijk met de maatschappelijke partijen, rijk, koepelorganisaties (VNG, IPO en Unie van Waterschappen) en de Programmaraad. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) studeert – nu nog informeel - op de (voorlopige) concept RES’en. Daarvan zijn er 27 online te vinden. Van de overige drie regio’s heeft PBL input ontvangen om een eerste beeld over het totaal van de 30 regio’s te kunnen vormen. Het is een vingeroefening, zodat we daarvan samen kunnen leren voordat de kwalitatieve en kwantitatieve analyse van PBL op 1 oktober start.
Gesprekken
We voeren in de zomer gesprekken met alle individuele RES-regio’s over de eerste bevindingen van het PBL. Wat kunnen we – het nationaal programma en de regio’s - daar nu al van leren, waarmee kunnen we al aan de slag en wat is daarvoor nodig ? Op 10 september is er een ontmoeting tussen de RES-regio’s. Dan gaat het over: waar staan we samen? Wat zijn uitdagingen? Op 30 september volgt een gesprek met het netwerk om ons heen, met onder andere de Milieufederatie, Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE), Energie Nederland, de Participatiecoalitie, Programmaraad NP RES, voorzitters uitvoeringstafels Klimaatakkoord en voortgangsoverleg Klimaatakkoord.
Het goede gesprek met elkaar voeren, daar komt het op aan in deze fase. Iedereen heeft een ander perspectief. Je hebt elkaar nodig om het beeld compleet te maken. Onze trainer gebruikte de parabel van zes blinde mannen die elk tegen een deel van een olifant aanlopen. De één voelt een slagtand en denkt dat het een speer is, de ander een knie en denkt aan een boom. Elk van hen schept z’n eigen realiteit, enkel door de beelden naast elkaar te leggen, kunnen ze de olifant voor zich zien.
Weldra zal precies dat overal gebeuren. Ook binnen de RES-regio’s. De (voorlopige) concept-RES’en zijn soms nog opgesteld in kleine groepen. Na het rekenen en tekenen, wordt nu de ontmoeting met de grotere kring van betrokkenen en belanghebbenden intensiever. Van inwoners en initiatiefnemers tot maatschappelijke organisaties en bedrijven. Ten behoeve van het goede gesprek en een doordacht proces, werken we aan een digitaal participatieplatform om kennis te delen. Wie is wanneer aan zet om het gesprek met de omgeving te voeren? Wat kun je doen om een brede en diverse groep te bereiken zodat zij kunnen meepraten? Welk middel en welke werkvorm is geschikt voor welke stap in het proces? Welke praktijkvoorbeelden zijn daar al van? Daarnaast organiseren we webinars en andere trainingen in het goede gesprek voor zowel bestuurders als RES-coördinatoren. Bijvoorbeeld over de waarde van conflicten.
We werken allemaal in een ingewikkeld speelveld, participatie en daarmee een goed gesprek over belangen is allerminst simpel. Blijft iedereen bij z’n eigen verhaal? Of maken we samen iets nieuws? Onder de vereisten voor een goed gesprek - open, eerlijk en nieuwsgierig zijn – ligt de belangrijkste waarde: de bereidheid je eigen vertrekpunt te verlaten en samen een andere weg te zoeken.
Kristel Lammers is directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën (NP RES).