Ons energiesysteem wordt steeds afhankelijker van duurzame, decentrale bronnen als wind en zon. Die zijn minder ‘stuurbaar’ dan de kolen- en gascentrales die decennialang aan de basis van onze stroomvoorziening stonden. Opslag in batterijen kan onderdeel zijn van de oplossing om vraag en aanbod van elektriciteit met elkaar in balans te brengen. Ontwikkelaars zien dan ook brood in opslag en dienen bij netbeheerders en gemeenten aanvragen in voor grootschalige batterijen. Zo ook bij de gemeente Breda. En dan is het behoorlijk lastig om zo’n aanvraag op waarde te schatten, ervaart Jeroen Koijen, clustercoördinator energiearchitectuur bij deze gemeente. Hij deelt graag zijn bevindingen, omdat hij merkt dat ook andere gemeenten ‘worstelen’ met initiatieven voor batterijopslag.
Energie raakt aan alles
De energietransitie staat hoog op de agenda in de gemeente Breda, zegt Jeroen. ‘Oorspronkelijk was dit georganiseerd vanuit de afdeling milieu en mobiliteit. Maar toen de energieprijzen stegen en wij in Noord-Brabant en Limburg als eersten met overbelasting van het elektriciteitsnet te maken kregen, hebben we hiervoor een breder regieteam ingesteld, met een bestuurlijk team en een coördinerend wethouder.’ Dat werkt goed, aldus Jeroen. ‘Energie wordt nu niet langer gezien als opzichzelfstaand beleidsterrein, maar als iets dat raakt aan alles. Of het nu gaat om het verduurzamen van bedrijventerreinen of het aanleggen van nieuwe woonwijken, overal is energie een essentieel onderdeel dat van het begin af aan meegenomen moet worden.’
Eén van de uitgangspunten van de energievisie die de gemeente op dit moment ontwikkelt, is dan ook dat alle projecten in Breda moeten bijdragen aan de energieontwikkeling en/of de ontwikkeling van de stad. Maar wat betekent dat voor batterijopslag? Jeroen: ‘Toen wij in onze gemeente met de eerste initiatieven voor grootschalige batterijopslag van projectontwikkelaars te maken kregen, zijn we begonnen met te inventariseren of andere gemeenten in de regio ook al met opslag bezig waren, wat er in onze regio aan opslag nodig zal zijn en wat de plannen van landelijk netbeheerder TenneT op dit gebied zijn. Dat hangt allemaal met elkaar samen. Batterijen vragen veel van onze toch al schaarse ruimte. Dan wil je geen vergunning verlenen voor een batterij die misschien niet nodig is of beter op een andere locatie in de regio geplaatst kan worden.’
Verdiep je in de materie
Stap één bij een aanvraag of initiatief voor batterijopslag is dus, aldus Jeroen: verdiep je in de materie en doe dat in overleg met de netbeheerder, andere gemeenten, de RES-regio en de provincie. Welke aanvragen zijn bij andere overheden of de netbeheerder ingediend? Hoeveel opslag is er nodig in jouw regio? Waar draagt het opslagproject aan bij? Hoe verhouden de aanvragen zich daartoe? ‘Neem de tijd om kennis op te bouwen en te ontdekken wat gemeentelijk, regionaal en landelijk nodig is aan opslag. TenneT heeft daar op nationaal niveau inschattingen voor gemaakt. Het Programma Energie Hoofdstructuur (PEH) verklaart batterijen van meer dan 100 MW van nationaal belang. Wat betekent dat voor jouw regio en gemeente?’
Ga in gesprek met initiatiefnemers
Het is daarnaast van belang met de initiatiefnemers van batterijen in gesprek te gaan over wat voor soort batterij zij willen ontwikkelen en wat hun doel ermee is. ‘Er zijn verschillende soorten batterijen met verschillende functies’, legt Jeroen uit. ‘Van een kleinschalige thuis- of buurtbatterij en een lokaal opslagsysteem op een bedrijventerrein tot grootschalige systeembatterijen. Dat laatste zijn batterijen die als doel hebben vraag en aanbod van elektriciteit op het net in balans te houden.’ Bij vergunningaanvragen gaat het doorgaans om grootschalige systeembatterijen, zegt Jeroen. Conform de Omgevingswet is de gemeente in de meeste gevallen bevoegd gezag om daar een vergunning voor af te geven, in elk geval voor opslag tot 70 MW. Jeroen: ‘Maar het is altijd verstandig om bij aanvragen of initiatieven voor grootschalige batterijen met de provincie of regionaal te overleggen over nut en noodzaak van de batterij. In West-Brabant doen wij dat in RES-verband. ’
Vragen die de gemeente Breda aan initiatiefnemers van batterijen stelt zijn onder andere:
- Welke functie heb je voor ogen met je batterij?
- Wat worden het vermogen en de opslagcapaciteit?
- Waar is de batterij een oplossing voor?
- Wat doet de batterij in het energiesysteem?
- Is er al overleg geweest met de netbeheerder?
- Hoeveel ruimte zal de batterij vragen?
- Is er rekening gehouden met veiligheidsrisico’s?
Jeroen: ‘Ontwikkelaars zeggen soms dat de batterij een oplossing is voor de overbelasting van het elektriciteitsnet. Maar grote systeembatterijen lossen netcongestie op lokaal niveau niet altijd op, ze kunnen dat probleem zelfs verergeren, vooral omdat batterijen vaak gestuurd worden door landelijke prijsprikkels, terwijl netcongestie een lokaal probleem is. Deze materie is voor iedereen nog nieuw. Daarom is het zinvol om dit allemaal goed uit te zoeken, samen met experts en anderen in de RES-regio. ’
Ontwikkel beleid en een afwegingskader
De tot nu toe bij de gemeente Breda ingediende initiatieven voor batterijopslag zijn niet uitgevoerd, zegt Jeroen. ‘Voornamelijk omdat de antwoorden op bovenstaande vragen nog niet voldoende duidelijk waren.’ De gemeente maakt nu even pas op de plaats bij eventuele nieuwe aanvragen. Want om toekomstige aanvragen goed te kunnen beoordelen, is beleid en een afwegingskader nodig, benadrukt Jeroen. ‘Net zoals je dat voor bedrijventerreinen hebt, of zoals we dat in de RES West-Brabant voor grootschalige opwek hebben vastgesteld.’ Zo’n afwegingskader zou samen met de RES-regio en de provincie ontwikkeld kunnen worden en criteria moeten bevatten voor de gevolgen van de opslag voor het energiesysteem, maar ook voor aspecten als ruimtelijke inpassing en veiligheid.
Duidelijkheid nodig vanuit rijksoverheid
De gemeente Breda wil graag aan de slag met zo’n afwegingskader voor batterijopslag maar loopt daarbij tegen verschillende obstakels aan. ‘Er is ook landelijk nog onvoldoende duidelijk beleid rondom batterijopslag’, zegt Jeroen. ‘Dat geldt zowel bezien vanuit het energiesysteem als vanuit ruimtelijke inpassing. Voor ons als gemeenten en regio’s is het van belang om te weten wat grootschalige opslag van nationaal belang betekent. Wat zijn hiervoor logische locaties? En wat voor batterijopslag is er daarnaast dan in onze gemeente of regio nodig en mogelijk? Het zou goed zijn als de rijksoverheid en TenneT daar duidelijkheid over bieden. Als er bijvoorbeeld een landelijk afwegingskader komt, dan kunnen we daar provinciaal, regionaal en als gemeente op aansluiten.’
Positief vindt Jeroen de Handreiking vergunningverlening elektriciteitsopslagsystemen die Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) recent heeft opgesteld en waaraan de gemeente Breda meewerkte. ‘Die handreiking kan gemeenten in elk geval eerste handvatten bieden bij vergunningverlening’, zegt Jeroen. ‘Maar ook dan moet er nog veel gebeuren.’ Batterijopslag is nog nieuw, vat hij samen. ‘En het is van belang om er als overheden en netbeheerders samen snel beleid voor te ontwikkelen, bijvoorbeeld als onderdeel van provinciale, regionale en gemeentelijke energievisies. Anders haalt de markt ons in, en ontstaat er een lappendeken aan batterijen die we misschien helemaal niet nodig hebben.’
Meer informatie
Contact