Zo’n anderhalf jaar geleden ging Johan Baltes, zelfstandig ondernemer en oud-Statenlid in Drenthe, aan de slag als RES-coördinator in Groningen. Met als opdracht om de samenwerking in de RES te verstevigen. Hij hoefde daar niet lang over na te denken. Want zijn kracht ligt nu juist in het bevorderen van samenwerking die ruimte biedt voor verbetering. ‘Daarom kwam ik in beeld’, zegt hij. ‘Niet omdat ik een energiedeskundige ben.’ Lachend: ‘Want dat ben ik niet.’

Vier programma’s, één aanpak

In zijn gesprekken met ‘stakeholders’ in Groningen – onder andere VNO-NCW, LTO Noord, Gasunie en kennisinstellingen zoals de New Energy Coalition - proefde Johan de behoefte om het over meer te hebben dan alleen de RES. ‘In de RES ligt de focus op duurzame opwek van elektriciteit’, zegt hij. ‘Maar de energietransitie is natuurlijk veel breder. Bovendien hangt alles met elkaar samen en zijn het soms dezelfde mensen die aan verschillende tafels aan de energietransitie werken. Het algemene gevoel was dat dat slimmer moest kunnen, ook met het oog op efficiënt gebruik van het overbelaste stroomnet.’

Dat leidde eerst tot het in elkaar vlechten van de RES Groningen en het pMIEK (provinciale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat). Die stap riep ook weer een vervolgstap op. ‘Het pMIEK gaat over regionale projecten waar energie-infrastructuur voor nodig is’, zegt Johan. ‘Die projecten komen deels uit de RES, maar ook vanuit de warmtetransitie en de verduurzaming van de industrie via de Cluster Energiestrategieën (CES). Het lag dus voor de hand om hen ook te betrekken.’ Johan onderzocht, samen met Emiel Adema van de provincie Groningen, hoe dat het best kon gebeuren en zo ontstond de Groninger Energieaanpak, een samenwerkingsverband van vier programma’s: de RES, het pMIEK, de warmtetransitie en de verduurzaming van de industrie. ‘Het kostte eigenlijk niet veel moeite om dat allemaal met elkaar te verweven’, blikt Johan terug. ‘Iedereen was het er snel over eens, omdat het logisch is. Waar samenhang is, moet je ook in samenhang werken.’

Aansluiten bij bestaande overlegstructuren

De betrokken partijen spraken spelregels af voor de samenwerking en de besluitvorming. Daarbij kozen zij ervoor om aan te sluiten bij bestaande overlegstructuren, zegt Johan. ‘We wilden natuurlijk geen nieuwe vergadercircuits naast de bestaande creëren.’ Dat betekent dat de Stuurgroep RES is omgedoopt tot Energy Board, en is uitgebreid met onder andere de netbeheerder en vertegenwoordigers van het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Een strategisch overleg tussen de bestuurlijk trekkers van de verschillende programma’s en de programmamanagers bepaalt de agenda van de Energy Board. Daarnaast is er de Groninger Energietafel. ‘Aan die tafel denken vertegenwoordigers van organisaties uit de Groninger samenleving mee over de energietransitie’, zegt Johan. ‘Dat is in de nieuwe structuur onveranderd, behalve dat die tafel is uitgebreid, en dat we gaan kijken of daar bijvoorbeeld ook partijen als de woningcorporaties en Groningen Seaports bij kunnen aansluiten.’ De Groninger Energietafel adviseert over plannen die naar de Energy Board gaan. De Energy Board bereidt besluitvorming in raden, Staten en algemeen besturen voor, en neemt die adviezen daarin mee.

‘Als de sfeer goed is, kom je makkelijker bij de juiste inhoud’

De samenwerking zal zich in de praktijk moeten bewijzen, zegt Johan, zelf voorzitter van de Energy Board. ‘We zijn nog maar net begonnen, we hebben intussen de eerste vergadering van de Energy Board gehad, met een zeer gevarieerde agenda vol onderwerpen vanuit de vier programma’s. Dat zijn nu nog losse bouwstenen, de kunst is om daar een gezamenlijk bouwwerk van te gaan maken. Doel is dat we met elkaar werken aan één integraal energieverhaal voor Groningen, met een samenhangende visie, op basis waarvan we heldere keuzes kunnen maken én een uitvoeringsplan.’

Om eenheid uit te stralen, heeft de Groninger Energieaanpak inmiddels een gezamenlijke website, een huisstijl en een nieuwsbrief. Maar er zijn zeker ook uitdagingen, zegt Johan. ‘Zo vraagt het nogal wat van de betrokken ambtenaren van de verschillende programma’s. Zij werken allemaal in hun eigen overlegstructuren, met eigen besluitvormingsritmes en producten die zij moeten opleveren, zoals een energievisie of een Voortgangsrapportage van de RES. Nu kijken we daar samen naar, en moeten zij zich voegen naar het ritme van de Energy Board. Het is onvermijdelijk dat dat soms wringt.’ Toch hoopt Johan dat deze aanloopproblemen zich zullen oplossen. ‘Om daaraan bij te dragen starten we bijvoorbeeld een pilot, waarin we op gezette tijden een gezamenlijke werkdag organiseren voor alle ambtenaren vanuit de vier programma’s. We volgen daar het voorbeeld van de FET, de Friese Energietafel, die ook zulke werkdagen organiseert. Het is belangrijk om niet alleen een strategische agenda te maken, maar ook een sociale. Het helpt als het ook leuk en inspirerend is om met elkaar samen te werken. Als de sfeer goed is, kom je makkelijker bij de juiste inhoud en ben je beter in staat om knelpunten en dilemma’s op te lossen.’

Plannen maken én uitvoeren

Wanneer is de Groninger Energieaanpak volgens Johan een succes? ‘Als we binnen een jaar of twee met dat ene energieverhaal van Groningen naar buiten kunnen komen’, antwoordt hij. ‘Ik gun Groningen een heldere toekomstvisie op het gebied van energie. Dat is hard nodig, want we moeten lastige keuzes maken, onder andere over de inrichting van de ruimte.’ Johan benadrukt dat er niet alleen gezamenlijke plannen moeten komen, maar dat ze ook uitgevoerd moeten worden. ‘Beleid maken is mooi’, zegt hij. ‘Maar ik houd vooral van doen.’ Johan is zeer gemotiveerd om met de Groninger Energieaanpak een vruchtbare samenwerking van de grond te krijgen. Hij vindt het niet erg dat hij dan zelf als bindende factor overbodig wordt. ‘Als dit over een paar jaar goed loopt, kan ik met een gerust hart afscheid nemen’, lacht hij.

Meer informatie:
Groninger energieaanpak

Contact:
secretariaat@groningerenergieaanpak.nl