Utrecht bouwt nieuwe woonwijk met groepscontract voor stroom

Dankzij netbewust bouwen kunnen nieuwbouwplannen tóch doorgaan, ondanks netcongestie. Met een collectief warmtesysteem en een groepscontract voor stroom is de Utrechtse wijk Merwede daar een voorbeeld van, vertellen Freek Vossen van de gemeente en Marrit van der Schaar van de provincie Utrecht.

In Utrecht-Zuidwest zal de komende jaren de nieuwbouwwijk Merwede verrijzen: een groene, autovrije buurt met een mix van woningen en voorzieningen voor iedereen. Het project was al in vergevorderde staat van voorbereiding, toen netcongestie roet in het eten dreigde te gooien, zegt Freek Vossen, projectleider netcongestie bij de gemeente Utrecht. ‘Het bestemmingsplan was vastgesteld en er was al een uitgewerkt plan voor de energievoorziening, met onder andere een duurzaam collectief warmte-koudesysteem.’ Maar: door netcongestie konden voorzieningen zoals scholen en supermarkten geen stroomaansluiting krijgen. ‘Daardoor kwam de bouw van de hele woonwijk op losse schroeven te staan’, aldus Freek. 

Groepscontract met maximum van 5 megawatt

De gemeente, de aannemer en de projectontwikkelaar besloten niet bij de pakken neer te zitten. Freek: ‘We zijn met netbeheerder Stedin in overleg gegaan om te kijken of we voor Merwede een stroomaansluiting op basis van een groepscontract konden krijgen, naar het voorbeeld van bedrijventerrein Lage Weide. Via een lokaal energiesysteem stemmen ondernemers daar vraag en aanbod van energie op elkaar af, zodat het stroomnet minder wordt belast. Omdat we in Merwede een mix van woningen en voorzieningen gepland hebben, zou dat in deze woonwijk ook moeten kunnen.’ De aanpak had succes: in november 2024 sloten de gezamenlijke partijen in Utrecht een groepscontract met Stedin, waarmee ruim 4.000 woningen op het stroomnet worden aangesloten. De woningen worden verwarmd via het collectieve warmtesysteem. Voor het hele project geldt ongeveer 5 megawatt als maximaal te gebruiken vermogen. Zolang ze onder die limiet blijven, hebben bouwpartijen de ruimte om zelf slimme energie-oplossingen te bedenken. Zo wordt het laden van elektrische auto’s in Merwede in de winter 's avonds uitgesteld. 

Het afsluiten van een dergelijk groepscontract is een voorbeeld van netbewuste nieuwbouw, zegt Marrit van der Schaar. Zij houdt zich bij de provincie Utrecht bezig met toekomstbestendig bouwen en de aanpak van netcongestie. Bij netbewuste nieuwbouw zorg je dat de totale impact op het elektriciteitsnet op z’n laagst is en dat pieken in de ochtend en de avond zoveel mogelijk worden afgevlakt. ‘Merwede is een mooi voorbeeld, maar ook uniek’, benadrukt Marrit. ‘Deze nieuwbouwwijk is onderdeel van een grote gebiedsontwikkeling, met een mix van woningen en voorzieningen, waardoor je vraag en aanbod van energie op een slimme manier bij elkaar kunt brengen. In kleinere woningbouwprojecten moet je zoeken naar andere oplossingen.’ Bovendien, zegt Marrit, staat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) groepscontracten voor woonwijken in het algemeen nog niet toe: Merwede is voorlopig de enige woonwijk in Nederland, en zelfs in Europa, met een dergelijk nieuw type stroomcontract. ‘In Merwede kon dat, omdat dit een pilotproject is’, verklaart Freek. 

‘We moeten structureel anders bouwen’

Dat betekent niet dat er voor andere projecten geen mogelijkheden zijn om netbewust te bouwen. ‘Die zijn er zeker’, zegt Marrit. ‘De provincie Utrecht heeft, samen met onder andere Stedin, Bouwend Nederland en Neprom, een Aanpak Netcongestie ontwikkeld, waarbij we kijken welke innovatieve oplossingen de druk op het elektriciteitsnet kunnen verminderen. Met een aantal geselecteerde koploperprojecten onderzoeken we wat op de korte (tot 2025), de middellange (tot 2030) en de lange termijn (na 2030) de mogelijkheden in de woningbouw zijn. Op de korte termijn kun je hooguit kleine veranderingen aanbrengen, voor projecten op de middellange termijn kun je het ontwerp wellicht aanpassen, voor de lange termijn kun je nog slimme keuzes maken die voorkomen dat het stroomnet vastloopt.’  Als voorbeeld van dat laatste noemt Marrit de nieuwbouwwijk Bovenduist in Amersfoort. ‘Die gebiedsontwikkeling staat nog helemaal aan het begin. Dat biedt de kans om in de bouwplannen rekening te houden met de voorziene capaciteit op het stroomnet.’ Want voor Marrit en Freek is het duidelijk: netcongestie is geen tijdelijk probleem. ‘Om problemen in de toekomst te voorkomen, zullen we echt structureel anders moeten gebruiken en bouwen’, zegt Marrit. 

Maak gebruik van ontwerpprincipes voor netbewuste nieuwbouw

Welke boodschap hebben Freek en Marrit voor gemeenten en regio’s die met netbewuste nieuwbouw aan de slag willen? Freek: ‘Recent hebben provincie, Stedin, bouwende koepels en gemeenten ontwerpprincipes ontwikkeld voor netbewuste nieuwbouw. Ik adviseer gemeenten om die in hun beleid op te nemen. In Utrecht gaan wij de principes bijvoorbeeld verwerken in ons warmteprogramma.’ Een voorbeeld van z’n ontwerpprincipe is dat je, als het gaat om warmte, waar het kan kiest voor collectieve oplossingen. Dergelijke oplossingen, zoals bijvoorbeeld een warmte-koudesysteem met extra opslag voor warm tapwater, belasten het elektriciteitsnet immers minder dan bijvoorbeeld individuele warmtepompen. 

Wat betreft het borgen van ontwerpprincipes voor netbewuste nieuwbouw in beleid, plaatst Marrit de kanttekening dat verschillen in wet- en regelgeving dit nu soms nog belemmeren. ‘Daarom heeft de provincie Utrecht, samen met Gelderland en Flevoland, bij het Rijk een experimenteerstatus aangevraagd die het mogelijk maakt aan de slag te gaan met innovatieve oplossingen op het gebied van netbewuste nieuwbouw. We trekken hierin samen op met onder andere de RES-regio’s en de bouwende koepels. We hopen die status in het najaar van 2025 te ontvangen. We kunnen dan in ieder geval vijf jaar netbewust bouwen.’ 

Een ander advies aan gemeenten en ontwikkelaars is om te werken met netbudgetten. ‘Probeer woningen te bouwen die minder dan 1 kilowattuur aan energie gebruiken’, zegt Marrit. ‘En bespreek met de netbeheerder welke ruimte er is op het net, zodat je daar in je bouwprojecten rekening mee kunt houden. Op langere termijn kun je wijken zo inrichten dat je bijvoorbeeld optimaal gebruikmaakt van de zon voor verwarming van woningen en van bomen voor koeling. Deze vormen van passief bouwen staan ook in de  ontwerpprincipes.’ 

Zoek elkaar op en deel kennis en ervaringen

In het algemeen roepen Freek en Marrit gemeenten, ontwikkelaars en andere bouwpartijen op om vooral samen te werken, naar bijeenkomsten te gaan en kennis en ervaringen met elkaar te delen. Freek: ‘Netbewust bouwen is complex en leidt waarschijnlijk tot meerkosten, terwijl de markt al onder druk staat. Wij zouden graag inzicht krijgen in de kosten, zodat we kunnen zien welke maatregelen kostenefficiënt zijn om pieken te verlagen. Dat helpt ook om te kijken hoe we die kosten kunnen verdelen. Ook daarin is het van belang dat we samen optrekken. Er is veel te doen, zowel op de korte als op de lange termijn, en we kunnen het niet alleen.’ 

Fotobijschrift: Event netbewuste nieuwbouw in Utrecht (Foto: Sicco van Grieken)

Meer informatie

•    Nieuwbouwwijk Merwede
•    Aanpak Netcongestie provincie Utrecht
•    Ontwerpprincipes netbewuste nieuwbouw
•    Experimenteerstatus netbewuste nieuwbouw

Contact

  • Freek Vossen, projectleider netcongestie gemeente Utrecht, e-mail
  • Marrit van der Schaar, projectleider provincie Utrecht, e-mail

Afbeeldingen

Registreren

Cookie-instellingen