Sessie: De kunst van het verleiden: zo neem je de raad mee 

Vragen energie en warmte een wezenlijk andere aanpak dan andere net zo belangrijke en urgente thema’s? Energie en warmte zijn inderdaad complex, urgent en van de lange adem. Uit- of afstel van langdurig voorbereide en besproken plannen kunnen verregaande gevolgen hebben voor de lange-termijndoelen. Er is ook technische kennis nodig om mee te praten en mee te denken, de dwarsverbanden te zien en om de juiste keuzes te maken. Deze keuzes en veranderingen raken direct het leven van de inwoners. Dat betekent dat er van wethouders extra inspanningen worden verwacht als het gaat om communicatie, draagvlak en het verenigen van heel veel verschillende meningen en belangen. En dat de eigen gemeente het eigenlijk bijna nooit in haar eentje kan beslissen, maakt deze opgave extra pittig.

De sessie had als titel ‘De kunst van het verleiden’. Bij elke vorm van verleiden is vertrouwen cruciaal. Wethouders moeten ervoor zorgen dat de raad hen vertrouwt, niet alleen als deskundig, betrokken en open, maar ook als verbinder voor het algemeen belang. Wethouders moeten een aantrekkelijk en inspirerend verhaal vertellen, maar geen beloftes doen die ze niet waar kunnen maken. Ze moeten bereid zijn om compromissen te sluiten, maar wel om vast te houden aan het lange-termijnbeeld. Ze moeten goed luisteren naar de zorgen en vragen van de raad. Verleiden gaat subtiel. Wethouders kunnen raadsleden beïnvloeden door bijvoorbeeld het proces te sturen, vanzelfsprekend zonder te forceren. De raad moet zich welkom voelen in het proces.

Lessen uit de praktijk

Wat kun je zoal doen als wethouder om de raad mee te nemen? Verschillende praktijkverhalen werden in de sessie met elkaar gedeeld waar deze twee rode draden uitkwamen: informeren en betrekken.

• Informeren
  • Vertaal jargon, technische informatie en alternatieve aanpakken in begrijpelijke taal, zodat iedereen het kan volgen en keuzes kan maken. Deze transities zijn een technische verandering (hoe wekken we energie op, hoe verwarmen we onze huizen?), maar bovenal een maatschappelijke (hoe zorgen we dat energie en warmte toegankelijk, betrouwbaar en betaalbaar zijn voor iedereen?). Je kunt niet alles weten. Maar deel ook dan de beschikbare informatie en maak duidelijk wat je al wel weet en wat je niet weet. Ook 80% van de informatie is waardevol.
  • Informeer de raad op maat, regelmatig en repetitief. Vertel over de stand van zaken, voortgang en hobbels ook als er geen besluitvormingsmoment snel te verwachten is. Dat is wel een lastig punt. Want de agenda van de raad wordt bepaald door belangrijke, maar vooral ook urgente zaken. Wat komt er volgende keer op de agenda om erover te beslissen? Bij processen van de lange adem is het de kunst om de aandacht ook tussentijds vast te houden. Het hoeft dus niet altijd te gaan om kant-en-klare voorstellen vanuit het college. In transities is het debat misschien wel belangrijker dan het besluit. Ga ook in gesprek over ideeën, opties of voorlopige plannen. Maak gebruik van eventuele raadswerkgroepen, woordvoerdersoverleg of beeldvormende vergaderingen van de raad. Nodig de raad uit om mee te denken. En geef aan wat je ermee gaat doen.
• Betrekken
  • Betrek de raad ‘aan de voorkant’ bij besluitvorming met bijpraatsessies en workshops, nodig experts en belanghebbende uit. Ga op locatiebezoek. Leg contact met raden in de regio en organiseer gezamenlijke ontmoetingen. Zo help je om er een gedeeld proces van besluitvorming van te maken, waarbij de raad niet alleen reageert, maar er medeverantwoordelijk voor is.
  • Betrek inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden bij de discussie over energie en warmte. Zorg dat de raad erbij is of dat hij in elk geval kennis kan nemen van wat daar is uitgewisseld. Verplaats je in het raadslid. Wat heeft hij/zij nodig om betrokken te zijn en te blijven?
  • Wees de verbindende factor tussen partijen die het niet met elkaar eens zijn. Dat geldt zowel binnen het gemeentehuis als binnen de gemeenschap. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar wel de basis om op verder te bouwen.

Transities zijn langdurig en bewegelijk

Transities, zoals die van energie en warmte, zijn langdurig en bewegelijk. Mensen en bestuurlijke dynamieken veranderen. Je weet vantevoren nooit precies welke stappen er moeten worden gezet. Je moet constant anticiperen op wat er om je heen gebeurt. Of het nu de oorlog in Oekraïne is, netcongestie of elkaar concurrerende claims op ruimte, telkens moet je het verhaal bijstellen. Ook al is iedereen geïnformeerd, betrokken en meegenomen in de energie- en warmtetransitie, er komt een moment dat de grootschalige en regionale strategie overgaat naar een gefaseerde, flexibele en concrete aanpak. Dan is het plots geen papier meer, maar een concreet plan om de hoek of een aanpak achter de voordeur. Dat besef luidt een nieuwe fase in de transitie in. Voor wethouders kan dat betekenen dat er een nieuwe uitdaging op ze wacht. Ze moeten hun verhaal op een andere manier vertellen, zodat het weer fris, dringend en aansprekend is. Met dezelfde bedoeling en doelen, maar met andere nadruk en accenten. Het kan voelen alsof je opnieuw begint en dat kost heel veel energie, maar het is noodzakelijk om in beweging te blijven en verder te komen in de energie- en warmtetransitie. En het biedt weer nieuwe ruimte en kansen.

Met dank aan:

• Jan Lock (wethouder gemeente Molenlanden)
• Gebke van Gaal (wethouder gemeente Leiderdorp)
• Stefan van Someren (wethouder gemeente Neder-Betuwe)
• Jaap Willen Eijkenduijn (wethouder gemeente Goeree-Overflakkee)
• Geert Teisman (emeritus hoogleraar Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam)

Meer informatie over het betrekken van volksvertegenwoordigers