Sessie: Energie voor iedereen of voor de één een beetje meer dan voor de ander?

“Wat verstaan we onder energierechtvaardigheid? En hoe komen we tot een rechtvaardige energietransitie?”. Deze vragen staan centraal in de sessie. Els Holsappel, thematrekker energierechtvaardigheid NP RES: “Er zweven op dit moment veel verschillende definities rond. Zo praat de ene partij over een rechtvaardige verdeling en de andere over inclusieve of procedurele rechtvaardigheid.” Om de vragen te beantwoorden geven experts uit de praktijk en wetenschappers hun visie op de vraag. De sprekers zijn het over één ding eens: de weg naar energierechtvaardigheid start bij een gezamenlijke taal.

Definitie door de jaren heen

Als eerste is Annemiek de Looze, PhD onderzoeker aan Universiteit Leiden, aan het woord. Zij vertelt over haar onderzoek naar de definitie van energierechtvaardigheid in beleid door de jaren heen. In de periode tussen 1974 en 1995 lag de focus op betrouwbaarheid en beschikbaarheid voor iedereen. Iedereen moest in staat zijn om de elektriciteit te gebruiken die ze wensten. In 1995, tijdens de liberaliseringsperiode, groeide de aandacht voor een vrije keuze van energie. In 2005 werd groene groei belangrijk en rond 2016 werd rechtvaardigheid steeds vaker gelinkt aan inclusie; krijgt iedereen de kans om mee te praten? Uit het onderzoek van De Looze blijkt bovenal dat wat men onder rechtvaardigheid verstaat nogal verschilt en sterk contextafhankelijk en veranderlijk is.

Diffuus beeld

Rachad Ghaddoura, coördinator lokale initiatieven en inclusieve energietransitie bij de provincie Zuid-Holland, bevestigt dat beeld. De provincie heeft onderzoek laten doen naar wat ambtenaren verstaan onder een eerlijke transitie en dat leverde een diffuus beeld op. Een aantal jaar geleden zette de provincie een programma op om maatschappelijke initiatieven te stimuleren. Dit programma mondde uit in een nieuw programma voor een eerlijke energietransitie. Rachad: “We zien dat de kloof tussen beleid en impact in de maatschappij groot is. In het programma proberen we zo veel mogelijk concrete hulp te bieden aan lagere inkomens op lokaal niveau.”

Systeemverandering is nodig

Derk Loorbach, directeur Drift (onderzoeksinstituut voor transities) geeft het transitieperspectief op het thema. Volgens hem is rechtvaardigheid alleen te bereiken met een systeemverandering. Hij pleit ervoor om de huidige regels en routines los te laten. “Met de bestaande werkwijze houden we het onrechtvaardige systeem in stand. Om tot het systeem te komen wat we willen, moeten we vanuit de waarden werken die we belangrijk vinden. En op basis daarvan nieuwe routines en regels vormen”.

De rol van energiecoöperaties

Voor energiecoöperaties staat energierechtvaardigheid hoog in het vaandel. Ilonka Marselis van Energie Samen vertelt over de rol van energiecoöperaties in een rechtvaardige transitie. Inwoners organiseren hun eigen energievoorziening en hebben zo volledige zeggenschap. Het lidmaatschap van een energiecoöperatie staat open voor iedereen in buurt, dorp of stad. Bovendien wordt een energiecoöperatie democratisch bestuurd: elk lid heeft een stem. Daarbij maakt het niet uit of en hoeveel dat lid gefinancierd heeft.  Ze handelen niet vanuit een winstoogmerk, maar vanuit de drive te zorgen voor de lokale gemeenschap, wat zorgt voor eerlijke prijzen voor energie.

In gesprek met de zaal

Dan is het tijd voor een gesprek met de zaal. De volgende stelling wordt gedeeld: Energie voor iedereen of voor de één een beetje meer dan voor de ander? De vraag roept veel reacties op. Een greep uit de dilemma’s die naar boven komen:

• Streven we naar een rechtvaardig systeem op Nederlandse schaal of wereldschaal? We kijken nu voornamelijk naar rechtvaardigheid in ons eigen land.
• Moeten subsidies die zich richten op hoge of lage inkomens? Op het moment worden subsidies vaak gebruikt door mensen met hoge inkomens. Misschien is dit wenselijk omdat de hoge inkomens als pioniers de weg vrij kunnen maken voor mensen met lage inkomens.
• Moeten we niet weg van het systeem met een oneindige vraag? Sommige mensen gebruiken veel meer energie dan nodig.

Presentatie

Link naar presentatie van deze sessie.