In het bos bij Driebergen komen energievernieuwers samen. Het weerzien is warm als het kampvuur op Landgoed Welna, 2,5 jaar geleden. De meesten van hen waren er bij toen met de collectieve wijsheid van 70 vernieuwers de 5 ontwerpprincipes van de Wereld van B werden ontwikkeld. Hoe veranderde sindsdien de praktijk? Waar staan we nu? Dat is de vraag op de reünie.

In dit praktijkverhaal hanteren we de Chatham House Rules; geen persoonlijke citaten van deelnemers zodat iedereen vrijuit spreken kan.

Oude wegen leiden niet naar de vernieuwing die nodig is voor een energiestelsel zonder fossiele brandstof. De weg van A naar B gaat via de principes van B, maar in de energiewereld is het denken vanuit het bestaande systeem nog dominant. Neem bijvoorbeeld het uitgangspunt van het ongelimiteerd transporteren van elektriciteit, in jargon ‘de koperen plaat’. Om dit in stand te houden gaan per 2030 de netbeheerders de netcapaciteit verdubbelen, en per 2040 verdrievoudigen. ‘Het zou een enorme prestatie zijn als dit lukt,’ zegt een deelnemer. ‘Maar gezien de vraagexplosie naar elektriciteit is een factor van 7 tot 11 nodig, wat onhaalbaar is.’ Anders denken is noodzakelijk. In De wereld van B gaat de energievoorziening deels van centraal naar lokaal. Vraag en aanbod worden bij elkaar gebracht, er is lokale samenwerking en eigenaarschap. ‘Ik geloof in decentrale oplossingen, daarom ben ik hier’ zegt dezelfde spreker. De analyse wordt herkend, en op de reünie blijkt hoe het de in de praktijk zindert van vernieuwende projecten en energiehubs. ‘De uitvoering blaakt van energie.’

Kristel Lammers, directeur van NP RES en thematrekker Lennart Lalieu zijn initiatiefnemers van De wereld van B. Beiden zien hoe het concept van De wereld van B al geworteld is en het netwerk steeds groter wordt. Voor Lennart is de les van de afgelopen 2,5 jaar dat nieuwe systemen zich ontwikkelen naast het bestaande. ‘De ontwerpprincipes gaan over wat we missen in het bestaande.’

Lampjes, lucifers, earpods

Lieke Mulder van NP RES begeleidde de reünie, ze vroeg de deelnemers een voorwerp mee te nemen dat voor hen De wereld van B symboliseert. Een greep uit de beelden en verhalen: Een deelnemer toont het boek De ideale ambtenaar. Het staat model voor een cultuurverandering die nodig is; van enkel marktwerking naar meer vertrouwen en samenwerken. Twee mensen namen een WakaWaka mee, een zaklamp op zonlicht, die in één beeld lokale opwek-lokaal gebruik duidelijk maakt. De volgende heeft lucifers. ‘De hersencapaciteit van de oermens groeide enorm dankzij het vuur, er was niet meer zoveel energie nodig om eten te verteren. Ons zijn is verweven met de energie die we gebruiken.’ Er is een stekker zonder stroomdraad. ‘Je hebt er niks aan, dát is netcongestie.’ Een deelnemer vertelt over de zoektocht naar het gebiedsgericht toepassen van de ontwerpprincipes. ‘Techniek is niet het belangrijkst, het gaat om de maatschappelijke verandering.’ Een set earpods met noise cancelling belichaamt hoe een van de deelnemers afschakelt van de ruis die er is op energiesystemen. ‘Ik kan het zo instellen dat die ruis niet doorkomt, dat geeft focus op de echte vragen.’ Een deelnemer vertelt hoe z’n zoon als een blok viel voor een paar schoenen met lampjes die opflikkeren bij elke stap. ‘Zijn moeder en vonden ze eerst erg lelijk, maar we gingen overstag bij de gedachte dat de lampjes branden op energie uit voetstappen.’

Vervolgstappen

Wat zijn de belangrijkste acties die nodig zijn om aan de slag te kunnen met de principes van De wereld van B? Dit zijn de rode draden.

Breed gedeeld is de behoefte om meer uit te wisselen, en in de praktijk van elkaar te leren hoe we de principes van B kunnen toepassen in concrete projecten of beleid. Bewijs dat het werkt, helpt om voor vernieuwingen meer draagvlak te krijgen. Verschillende deelnemers benoemen dat ze behoefte hebben aan tools voor de praktijk, bijvoorbeeld meer inzicht in de energiestromen in wijken. Of voor bedrijventerreinen een set van regels voor het samenwerken in een energiegemeenschap. Anderen vragen aandacht voor financieringsmodellen. Ook is een andere oriëntatie op ‘groei’ nodig, er zou een waarderingsmodel moeten zijn voor ‘minder nodig hebben.’ Nu is het lastig om financiering te krijgen voor oplossingen die geld opleveren omdat ze voorkomen dat uitbreiding van het net nodig is.

Eigen praktijk

Lieke vraagt wat het voorafgaande betekent voor de eigen praktijk van de deelnemers. Wat nemen ze mee? ‘Elkaar meer helpen. Modellen maken van de kennis en ervaring van bestaande projecten,’ zegt een deelnemer. Iemand wil een webplatform bouwen voor het starten van een energiegemeenschap. Een deelnemer wil voor de energiehubs een routekaart ontwikkelen, ook voor investeringen en tariefstellingen. Een entrepreneur in energie werkt aan een pilot om 10 duizend huishoudens energie te laten delen via een wijkbatterij. Niet in één, maar in vele projecten. Zij zoekt bestuursleden, kennis en mogelijke locaties. Andere deelnemers willen de mensen uit het ruimtelijk domein beter mee krijgen. Het bij elkaar brengen van mensen en ‘werelden’ verdient algemeen meer aandacht, ook de verbinding tussen wat er gebeurt ‘in de klei’ en aan de Haagse beleidstafels.