Vanuit die irritatie ontstond het Woningabonnement: je laat je huis verduurzamen tegen kosten die gelijk zijn aan de besparing op je maandelijkse energielasten. Het Woningabonnement is een succes. Daarom zijn we gaan kijken of we het konden opschalen naar wijken.’
Regionale samenwerking
Daaruit is Transform geboren: een gezamenlijk project van de gemeenten Apeldoorn, Deventer, Zutphen en Zwolle met als doel 40.000 bestaande woningen van het gas af te krijgen. Met verschillende oplossingen, zoals warmte uit riool, oppervlaktewater en ‘all-electric’. Maar tegen niet meer dan de bestaande kosten van onder andere energierekening, corporatie en openbare ruimte. Een voorbeeld van waar regionale samenwerking toe kan leiden.
‘Brains’ genoeg
‘Wat wij bij Transform hebben geleerd’, zegt Ron, ‘is dat je een mooi idee niet moet laten doodslaan omdat je bang bent dat het niet uitvoerbaar is. Die boodschap wil ik graag meegeven aan iedereen die nu bezig is met het opstellen van een RES. Je kunt achter je bureau een goed aanbod maken, maar tegelijkertijd terugschrikken voor de haalbaarheid of de betaalbaarheid ervan. Onze ervaring is dat dat niet nodig is, als je maar klein begint met de oplossing: in wijken en buurten. Elke wijk biedt eigen mogelijkheden voor verduurzaming. Hoe kun je die benutten en hoe ga je dat betalen? Beloof daarbij niet meer dan je kunt waarmaken en kijk eerst wat je zelf kunt doen, zonder dat je meteen subsidie aanvraagt en daarvoor dure adviesbureaus inhuurt. Voor Transform zijn wij als gemeenten eerst anderhalf jaar met provincies, woningcorporaties, netbeheerders en waterschappen om de tafel gaan zitten om een aanpak te ontwikkelen. Daar blijk je dan samen echt ‘brains’ genoeg voor in huis te hebben.’
Commitment
De Transform-gemeenten kozen er bewust voor om niet direct de inwoners te betrekken bij het maken van hun plan. Waarom niet? Ron: ‘Omdat je inwoners pas moet laten meedoen als je zelf je zaakjes voor elkaar hebt. Onze ervaring is bovendien dat je een plan moet ontwikkelen met de mensen die een probleem hebben als het niet lukt. Daarom hebben we belangenorganisaties ook niet meteen betrokken: zij lijden immers geen pijn als Transform zou mislukken. We hebben eerst met de belanghebbende overheden gewerkt aan het opbouwen van wederzijds vertrouwen en een sterke inhoud. Daarbij hebben we onze bestuurders wel betrokken, want hun commitment is natuurlijk van cruciaal belang.’
Geen papieren exercitie
De Transform-plannen zijn nu - zomer 2019 - alle ‘kernpartners’ voorgelegd als scenario’s. Daarna moet de businesscase rondgemaakt worden, inclusief de marktaanpak. Vanaf 2021 start de concrete verduurzaming van de eerste buurten en wijken. In alle wijken gaat iemand de kar trekken, zodat het niet bij een papieren exercitie blijft. Bestaande duurzame initiatieven in wijken gaan gewoon door, verzekert Ron: ‘Die lopen later mee in het grote geheel.’
Risicodragend
Bij Transform zijn inmiddels ook partners als het Rijk, de Europese Investeringsbank en Invest-NL betrokken. Een werkgroep kijkt naar de juridische aspecten en een ‘rekengroep’ rekent de financiële sommen door. ‘Uiteindelijk mag het project niet meer kosten dan onze financiële polsstok lang is’, zegt Ron. ‘Maar we hebben ook partijen nodig die een risicodragend deel voor hun rekening nemen.’
Niet afwachten
Het opstellen van een RES vraagt in regio’s om een vernieuwende manier van werken. Ron: ‘Met Transform laten wij in Oost-Nederland zien dat dat kan. Als je maar klein begint, dicht bij jezelf blijft en je niet laat ontmoedigen door bureaucratische hindernissen of de complexe uitvoering. Als we allemaal afwachtend in ons eigen hoekje blijven zitten, gebeurt er niks. Energietransitie slaagt alleen als je buiten de lijntjes durft te kleuren.’
Meer weten?