Rijk van Voskuilen is procesbegeleider ruimteateliers in de Gelderse RES-regio’s Arnhem-Nijmegen en Noord-Veluwe. In de ateliers onderzoeken betrokkenen waar zich mogelijke zoekgebieden bevinden voor opwekking van wind- en zonne-energie. ‘Ook in Gelderland bezit het Rijk een flink deel van de grond’, vertelt Rijk. ‘We waren erg benieuwd in hoeverre die gronden ook beschikbaar zijn als zoekgebieden voor de RES. Omdat we daar geen eenduidig antwoord op kregen, hebben we onlangs een ‘atelier Rijksgronden’ georganiseerd. We nodigden de zes Gelderse RES-regio’s uit en de regio West-Overijssel. Daarnaast vier Rijkspartijen: Rijkswaterstaat, ProRail, Staatsbosbeheer en Rijksvastgoedbedrijf/Defensie. Het werd een verrassende ontmoeting en een vruchtbaar gesprek.’

Breder perspectief

De Rijkspartijen deden hun huiswerk van tevoren: ze maakten een analyse van hun areaal en gaven aan wat de mogelijkheden en eventuele belemmeringen voor duurzame energieopwekking zijn. Dat heeft goed gewerkt, vindt Rijk. ‘Door die inhoudelijke voorbereiding kregen de RES-regio’s direct goed inzicht in de kansen en knelpunten van de Rijksgronden. Bovendien kregen de Rijkspartijen een inkijkje in wat er speelt in de regio’s. Dit zorgt voor een constructief wederzijds gesprek waar we de komende jaren nog veel aan gaan hebben. Natuurlijk waren er af en toe wel contacten, maar we hadden nog niet eerder zo gestructureerd en voorbereid met elkaar om de tafel gezeten. Het biedt ook het Rijk de kans om vanuit een breder perspectief naar hun gronden te kijken. Zo is Rijkswaterstaat bijvoorbeeld een eigen pilotprogramma gestart voor hernieuwbare energie op Rijksareaal. Daar staan veel goede dingen in, maar het is belangrijk dat die pilotlocaties ook gekoppeld zijn aan de RES. Vanuit de RES worden op regionaal niveau keuzes gemaakt. Het is slim om daar alle initiatieven, ideeën en projecten in te verwerken.’

Bermen en geluidsschermen

Welke concrete kansen en knelpunten van de Rijksgronden kwamen er uit de bijeenkomst naar voren? Rijk: ‘De Rijkspartijen hebben per regio een aanbod gedaan van locaties die mogelijk geschikt zijn voor opwekking van duurzame energie. Bij Rijkswaterstaat gaat het dan onder andere om bermen of geluidsschermen langs de snelweg. Ze hebben ook aangegeven welke uitdagingen daarbij komen kijken qua beleid. Want verkeersveiligheid, doorstroming en het beperken van overlast staan voor Rijkswaterstaat uiteraard voorop. Zonnepanelen of windturbines mogen daarom niet te dicht bij een rijstrook staan. ProRail gaf inzicht in de mogelijkheden langs het spoor en op daken van fietsenstallingen, stations of parkeerterreinen. Zonnepanelen boven het spoor zorgen er bijvoorbeeld voor dat er strikte eisen gaan gelden voor tunnelveiligheid. Met Defensie is gekeken naar de kansen die daken van kazernes bieden en naar de restricties die radargebieden en militaire luchthavens met zich meebrengen. Staatsbosbeheer verkent met ons hoe je natuurbeheer kunt combineren met duurzame opwek. Zij werken aan een opgave van 5.000 hectare nieuw bos in Nederland. Het mooie is dat we nu eens niet zijn uitgegaan van wat er allemaal níet kan, maar juist van waar misschien wel rek in zit of waar meer kan dan je eerst dacht. Het is ook een cultuurverandering: wat willen we doen om de transitie mogelijk te maken?’

Verhelderend

Rijk van Voskuilen raadt iedere RES-regio aan om de Rijkspartijen bij de RES te betrekken. ‘In de regio’s leeft nog wel eens de gedachte dat het Rijk wil dat wij een RES opstellen, maar dat het zelf in de regio’s niet actief meedoet. Maar de RES is een breed maatschappelijk proces, dat we samen hebben afgesproken in het Klimaatakkoord. Het Rijk is daarin ook een partner. Wij hebben het als verhelderend ervaren om met elkaar in gesprek te gaan. Dit was een eerste brede kennismaking. Het advies aan de regio’s en Rijkspartijen is om dit gesprek te blijven voeren.’

Rijk en regio samen

Sommige van de Gelderse RES-regio’s zijn nog bezig om scenario’s op te stellen. Zij nemen daarin de mogelijkheden van de Rijksgronden mee. Andere regio’s hadden al scenario’s gemaakt, maar toetsen die nu aan het aanbod van de Rijkspartijen, zodat dat kan worden opgenomen in het concept-bod. ‘Ook in het proces van concept-RES naar RES 1.0 en daarna kunnen de mogelijkheden van de Rijksgronden een rol spelen’, vult Rijk aan. ‘Ga eerst serieus en goed voorbereid met elkaar om de tafel zitten en kijk dan hoe je samen de energietransitie verder kunt brengen. Daar doen we het tenslotte voor, met Rijk en regio samen!’

Meer weten over het atelier Rijksgronden:

·         Vanuit de RES-regio’s: rijk.vanvoskuilen@overmorgen.nl

·         Vanuit het Rijk: o.herfst@minezk.nl