Blog Kristel Lammers en Arash Aazami: Jamsessie

871 keer bekeken

Genoeg energie voor iedereen voor altijd. Duurzaam en rechtvaardig. Dat zijn de sleutelwoorden voor het nieuwe energiestelsel.

Dit nieuwe stelsel is radicaal anders dan het bestaande, denken Kristel Lammers, directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën en Arash Aazami, futuroloog en overheidsadviseur Energie. Dit vraagt een andere manier van denken en doen; met de taal en de principes van nu komen we er niet. Kortom, hoe komen we van A naar B, via de principes van B?

Muziek is de aanstekelijkste van alle cultuuruitingen. Nergens voel je zulke pure levenslust als op een festival. De euforie als het publiek een knaller van een hit herkent wanneer de gitarist in z’n eentje het bekende rifje inzet, en dat het uitgroeit tot een spektakel met improvisaties en solo’s van muzikanten op de toppen van hun kunnen. Het samenspel verbindt en zet alles in beweging. Het is de koorts van ‘hier ontstaat iets’.

De dynamiek van de energietransitie lijkt daar een beetje op. Alle spelers – van bestuurders en volksvertegenwoordigers tot energiebedrijven, coöperaties en netbeheerders - zijn professionals, thuis op hun instrumenten. Ook inwoners willen volop meespelen. Op het programma staat deze keer niet een vlekkeloze uitvoering van de setlist met bekende nummers. Nee, dit is een jamsessie. Elementen van het bestaande repertoire zitten erin, maar het staat niet meer vast wie welke partij speelt. Het is improviseren geblazen. Doordat het samenspel steeds verandert, raakt de harmonie verstoord en moet iedereen voortdurend zoeken naar de juiste toonsoort. Het vraagt beheersing, vakmanschap en creativiteit.

Wat zijn de ontwerpprincipes voor het nieuwe energiestelsel? Hoe ziet de wereld van B waar wij van dromen eruit? Het nieuwe – 100% hernieuwbare – energiestelsel komt te bestaan uit miljoenen kleine, verbonden netwerken. Daarbinnen wordt hernieuwbare energie lokaal ‘geoogst’ in verschillende vormen. Alles vindt plaats binnen en tussen de netwerken: opwek van energie, gebruik, opslag, buffering en kunstmatige intelligentie om het systeem in balans te houden. Elk element draagt bij aan de balans die het systeem zelf zoekt. In de wereld van B levert en ontvangt iedereen energie. Iedereen is verbonden in het netwerk en iedereen is daardoor waardevol. Dit idee staat haaks op het bestaande systeem, waarin juist onbalans wordt beloond. Want, hoe groter de spanning tussen vraag en aanbod, hoe hoger de prijzen, en hoe meer er valt te verdienen. In een energiestelsel waarin niemand meer louter consument of producent is, wordt ‘balans’ de centrale waarde. Dit is een belangrijke denksprong. Balans hangt nauw samen met ‘verbondenheid’, eveneens een kernbegrip van het nieuwe stelsel. Lokale netwerken staan niet op zichzelf, ze zijn onderdeel van een groter geheel. De wereld is bij wijze van spreken een mega-orkest; alle spelers zijn op elkaar getuned, wat de kunst vereist om uit te zoomen en het grotere geheel te overzien (of te beluisteren).

Nu zijn we vaak maximaal ingezoomd op onze eigen werkelijkheid. Een mooi voorbeeld is het inzetten van ‘groene stroom’ door datacenters. Sommige grote datacenters kopen geen windstroom die hen in staat stelt hun werk te doen wanneer de wind waait, maar administratieve groencertificaten. Datacenters zijn ook beeldbepalend voor het landschap wanneer je bedenkt dat de huidige 60 hectare aan datacenters de capaciteit van 600 windmolens vraagt, een flink ruimtebeslag. In het stelsel van de toekomst zou je datacenters anders ontwerpen, waarbij we eraan moeten wennen dat energie in de toekomst verweven is met onze leefomgeving, en niet wordt opgewekt in een centrale ver weg.

Wat we nu al kunnen doen om de wereld van B dichterbij te brengen, is redeneren vanuit de ontwerpprincipes voor het nieuwe stelsel. Daarvoor moeten we ruimte creëren in bestaande regels, structuren, regelingen en subsidies. Experimenten doen en nieuwe ideeën valideren. Er is behoefte om te oefenen met nieuwe modellen en concepten die langjarig zijn vol te houden, bijvoorbeeld een nieuw marktmodel, een nieuw energiebelastingstelsel, of een nieuw, lokaal prijsvormingsmodel. Anders werken; niet met de lichtjes aangepaste principes van het oude, maar met volledig andere principes van het nieuwe stelsel.

Deze jamsessie vergt het uiterste van iedereen die meespeelt. Goed luisteren, inspelen op nieuwe patronen, soms het voortouw nemen en continu samen blijven zoeken naar een evenwichtig samenspel. Want alles verandert voortdurend. Vals spelen – met opzet of uit onkunde – verstoort het hele samenspel. Dan klinkt het voor iedereen nergens naar.

De transitie naar een nieuw energiestelsel gaat over alles. De zoektocht naar harmonie, het veranderende ritme, het dansen in de maat. Alles beweegt mee. Je kunt spreken van ‘een grote maatschappelijke opgave’ en dat is het ook; er staat veel op het spel. Maar, het is fantastisch om erbij te zijn en mee te doen, als op het grote podium van een enerverend festival op de zonnigste dag van de lente.

Afbeeldingen

Cookie-instellingen