‘Drenthe is een ideale regio voor ontwikkelaars van decentrale duurzame energie’, zegt Harold Veldkamp, projectaanjager Slimme energiesystemen bij de provincie. ‘We hebben hier veel ruimte die relatief niet duur is.’ Maar daar zit ook een keerzijde aan. ‘Omdat we niet zo dichtbevolkt zijn, hebben we ook weinig infrastructuur. Daardoor kregen wij zo’n zeven, acht jaar geleden al te maken met netcongestie: te weinig ruimte op het elektriciteitsnet om wind- en zonneprojecten te kunnen aansluiten. Wij waren de eerste regio in Nederland waar de netbeheerders code rood uitriepen.’
Handelingsperspectief
De provincie luidde al snel de noodklok bij verschillende partijen, zegt gedeputeerde en portefeuillehouder energietransitie Tjisse Stelpstra. ‘Maar er gaan jaren overheen voordat iedereen goed wakker is.’ Omdat Drenthe forse duurzame ambities heeft, voelde de provincie zich verantwoordelijk voor het meedenken over oplossingen voor de overvolle netten. ‘Wij stimuleren bedrijven actief om hun daken vol zonnepanelen te leggen’, zegt Harold. ‘De provincie heeft daarvoor speciaal een adviseur aangetrokken. Dan moeten we ook meezoeken naar oplossingen als die plannen worden belemmerd doordat ze niet kunnen worden aangesloten op het net. Netbeheerders zullen jaren nodig hebben om de netten te verzwaren. Dat biedt voorlopig dus geen soelaas. Daarom zijn we gaan nadenken over wat voor handelingsperspectief ánders dan netverzwaring we kunnen bieden aan initiatiefnemers van wind- en zonneprojecten.’
Mooie rol voetbalvereniging
Een opmerkelijke rol in dit proces is weggelegd voor voetbalvereniging Nieuw Buinen. ‘Zij konden vanwege netcongestie geen zonnepanelen plaatsen op hun kantine. Ze legden zich daar niet bij neer en hebben het probleem onvermoeibaar overal aangekaart. Ze werden daardoor zelfs de bekendste amateurclub in de Tweede Kamer’, lacht Harold. ‘De provincie heeft toen via marktconsultatie het bedrijfsleven uitgedaagd om met innovatieve oplossingen te komen. Het bedrijf iWell kwam met een gouden greep. Door een slimme combinatie van maatregelen om de piekbelasting te verminderen – onder andere aanbrengen van ledverlichting, opslag in accu’s en warmtebuffers – kon VV Nieuw Buinen via een kleinverbruikersaansluiting wél terugleveren aan het net en de zonnepanelen plaatsen.’
Subsidieregeling netcongestie
Het bleek dus te kunnen: zonnestroom aanleggen zónder netverzwaring. Dat smaakte naar meer. De provincie zinde op mogelijkheden om hierin een stimulerende rol te blijven spelen, aldus Harold. ‘De provincie kan niet zelf oplossingen uitvoeren en wil bovendien marktpartijen niet het brood uit de mond stoten. Daarom zijn we vorig jaar een subsidieregeling Adequate netten en CO2-reductie gestart. Bedrijven die bij uitvoering van verduurzaming werden gehinderd door netcongestie, konden subsidie krijgen voor een haalbaarheidsonderzoek naar alternatieve mogelijkheden.’ De regeling werd goed gebruikt, maar bleek nog niet volledig in de behoeften te voorzien. Harold: ‘Ondernemers zeiden: straks heb ik een advies, maar hoe ga ik dan de uitvoering financieren? Daarom hebben we begin dit jaar de nieuwe Subsidieregeling Oplossingen Netcongestie bij Duurzame Energieproductie opengesteld. Via deze regeling kunnen initiatiefnemers niet alleen (maximaal 4.500 euro) subsidie krijgen voor een onderzoek naar de haalbaarheid van het technisch oplossen van belemmeringen door netcongestie, maar óók (maximaal 50.000 euro) voor de uitvoering van de oplossing.’ Het werkt ongeveer zoals in de aanpak bij VV Nieuw Buinen, legt Harold uit. ‘We vragen marktpartijen met oplossingen te komen. We schrijven niet voor wat dat voor oplossingen moeten zijn. Wél stellen we een aantal criteria, waarvan de belangrijkste zijn dat de businesscase herhaalbaar moet zijn op andere plekken én dat de oplossing toekomstbestendig is. Want als we oplossingen vinden die ook op langere termijn bruikbaar zijn, is netverzwaring voor een deel misschien wel niet meer nodig. Dat zou een mooi bijeffect zijn.’
Hippisch Centrum Exloo heeft nu tóch een zonnedak
Welke oplossingen voor netcongestie zijn mogelijk, zo lang de netten nog niet verzwaard zijn? De provincie Drenthe heeft er in een handreiking tien op een rij gezet. Door maatregelen te nemen kun je bijvoorbeeld de capaciteit van je netaansluiting verlagen naar kleinverbruikersniveau. Je kunt dan wél stroom terugleveren aan het net. Je kunt ook kijken hoe je de stroom die je opwekt ‘achter de meter’ zelf kunt gebruiken of kunt leveren aan je buren. Ook kun je zoeken naar mogelijkheden om energie op te slaan in accu’s of warmte- en koudebuffers. Vaak wordt een combinatie van dit soort maatregelen toegepast.
Een mooi Drents voorbeeld daarvan is het Hippisch Centrum in Exloo, dat het meest duurzame paardencentrum van Nederland wil worden. Eigenaar Lieuwe Koopmans: ‘Om onze energiekosten te verlagen hebben we een energiescan aangevraagd bij de provincie en vandaaruit zijn we aan de slag gegaan met verduurzaming. Onder andere het vervangen van onze lampen door ledverlichting scheelde ons al een derde in de kosten. Toen we vernieuwing van ons dak wilden combineren met het leggen van zonnepanelen, liepen we aan tegen het probleem van het volle stroomnet. Samen met de provincie en de gemeente hebben we daar oplossingen voor gevonden. Zo gaat bijvoorbeeld de golfclub naast ons stroom van ons afnemen. We zijn ook bezig elektrische laadpalen voor auto’s te plaatsen en we ontwikkelen een accupakket om de stroom die we overdag niet nodig hebben, ’s avonds te kunnen gebruiken. Veel ondernemers weten niet waar ze terecht kunnen met dit soort problemen. Doordat de provincie met ons meedacht en ons de weg heeft gewezen, hebben wij ons zonnedak toch kunnen realiseren. Dat was ons anders nooit gelukt.’
Neem regie en bied geld
De aanvragen voor de nieuwe subsidieregeling stromen intussen binnen, zegt Harold. ‘Twee maanden na de openstelling is al twee derde van het budget benut.’ En wat als het budget snel is uitgeput? ‘Dat is een probleem dat we graag hebben’, glimlacht Harold. ‘In dat geval moet de politiek in Drenthe beslissen wat we doen. Ofwel aanvragers naar volgend jaar verwijzen ofwel het budget verhogen. Dat wordt bekeken als daar aanleiding voor is.’ De provincie werkt in de aanpak van netcongestie nauw samen met andere betrokken partijen. ‘Met de netbeheerders zitten we wekelijks om de tafel’, zegt Harold. ‘Ook gemeenten kloppen steeds vaker bij ons aan om advies en samenwerking. Dat is belangrijk, want zo kunnen we onze kennis delen. Ik wil daarover nog wel een persoonlijke ‘cri de coeur’ kwijt: zorg dat je als overheid voldoende inhoudelijke kennis van energietransitie en technische oplossingen in huis hebt. Zodat je een adequate gesprekspartner bent voor marktpartijen en projecten professioneel kunt begeleiden.’ ‘Ondertussen zijn wij gelukkig al een eind op weg als het om oplossingen gaat’, vult gedeputeerde Stelpstra aan. ‘We hebben de regie genomen in de regio. Luister naar wat nodig is en ga gewoon aan de slag. Denk creatief en bied vooral ook een helpende hand met wat geld voor experimenten. Dat heeft bij ons gewerkt en die ervaringen delen wij graag met andere regio’s.’
Meer informatie
Contactpersonen
Netcongestie provincie Drenthe: Harold Veldkamp h.veldkamp@drenthe.nl
Zon op dak provincie Drenthe: Harald Zegeren h.zegeren@drenthe.nl
De wereld van B
Denk mee, ontwikkel mee en doe mee! We zoeken samen verder naar oplossingen en antwoorden voor vraagstukken die de energietransitie blokkeren. Ook werken we aan concrete stappen die bijdragen aan die oplossingen.
www.dewereldvanb.nl